كتاب <<پزشكان در قلمرو فرهنگ و هنر >> دفتر نخست به قلم دكتر محمد حسين عزيزي (متخصص گوش ، گلو و بيني ) در سال 1388 در 376 صفحه توسط انتشارات مير ما ه در تهران منتشر شده است.
كتاب مزبور به شرح احوال و آثار شماري از پزشكان ، داروسازان و دندانپزشكاني مي پردازد، كه از دارالفنون به بعد ، افزون بر پرداختن به طبابت ، در قلمرو و فرهنگ و هنر و انديشه حضور يافته اند و از خود آثار ارزشمندي به يادگار گذاشته اند.
كتاب پزشكان در قلمرو فرهنگ و هنر مشتمل برمطالب زير است.
چند كلمه يادآوري : مقدمه اي است كه استاد ايران شناس و پر كار معاصر ، ايرج افشار بر كتاب نوشته اند كه خواندني و زيباست .
استاد افشار نوشته اند:
((پزشك هميشه در جامعه ايراني و ميان همه گروههاي باشنده در سرزمين تاريخي ايران مورد احترام بوده ، زيرا همگان به هنگام بيماري به او پناه برده اند )). ايشان سپس افزوده اند : در چنان روزگاراني ، اغلب طبقه پزشكان با عالمان و شاعران در يك صف و يك مرتبت اجتماعي بودند و پزشكان به طور عموم با اهل ادب و فرهنگ مي جوشيدند و دم خور يكديگر بودند . استاد افشار سپس شماري از پزشكان كه به قلمرو فرهنگ و انديشه و ادب گام نهاده اند را بر شمرده اند.
بخش نخست در بر گيرنده شرح احوال و آثار پزشكان اديب ، مورخ ، شاعر و هنرمند است . در اين بخش به اسامي پزشكاني چون دكتر ميرزا علي اكبر خان نفيس ي (مولف فرهنگ نامه مشهود نفيسي ) دكتر حسين گل گلاب (سراينده سرود معروف اي ايران ) دكتر مجد الدين مير فخرايي (شاعر شعر مشهور باز باران با ترانه ....) دكتر احمد محيط (شاعر نو پرداز ) دكتراحمد مدني (شاعر و طنز پرداز ) و ..... بر مي خوريم.
بخش دوم : مشاهير فرهنگ ايران در نيمه راه پزشكي نام دارد كه به سرگذشت چند تن از نام آوران عرصه فرهنگ و ادب كه ابتدا به تحصيل پزشكي پرداخته ، سپس آنرا رها كرده اند، پرداخته است .
محمد حسين شهريار و بهاء الدين خرمشاهي از اين شخصيت ها هستند.
بخش سوم : پزشكان اروپايي در قلم رو فرهنگ ايران نامگذاري شده و به شرح احوال و اثر معروف دكتر ادوارد پولاك اتريشي، استاد پزشكي دارالفنون پرداخته است.
بخش چهارم : آثار و احوال برخي از پزشكان نويسنده و هنرمند جهان مانند چخوف ، سامرست موام و.....مي پردازد.
علاوه بر اينها ، كتاب حاوي دو پيوست است: پيوست اول : به معرفي يك صدو نود و پنج اثر عمده ادبي، فرهنگي و تاريخي به قلم پزشكان ، داروسازان، دندانپزشكان معاصر ايران در دوره مورد بررسي پرداخته است.
پيوست دوم نيز شماري از منابع سودمند در زمينه تاريخ پزشكي و شرح احوال پزشكان را ارائه كرده است.
